در این متن قصد داریم اطلاعاتی برای آشنایی کامل با گود برداری سازه‌ها و ساختمان‌ها به شما ارائه دهیم. در دل شهرهایی که هر روز بر آسمان‌خراش‌هایشان افزوده می‌شود، فناوری گودبرداری نقشی حیاتی ایفا می‌کند. گودبرداری، فرآیندی است که در آن خاک و سنگ از محلی خاص برداشته می‌شود تا فضایی برای بناهای جدید فراهم آید.
این عملیات، که گاهی اوقات به عنوان هنر مهندسی شناخته می‌شود، نیازمند دقت و مهارت بالایی است تا از آسیب به سازه‌های مجاور و حفظ ایمنی کارگران اطمینان حاصل شود. یک مشاور گود برداری در این زمینه می‌گوید که “هر پروژه گودبرداری، یک داستان منحصر به فرد است. روش‌های استاندارد وجود دارد، اما هنر مهندسی در انطباق دادن آن‌ها با شرایط خاص هر سایت است.”
در این مقاله، ما به بررسی دقیق این فرآیند پیچیده و ضروری می‌پردازیم، از انتخاب تجهیزات مناسب گرفته تا روش‌های نوین گودبرداری که امنیت و کارایی را به حداکثر می‌رسانند.
باما همراه باشید تا دریابید چگونه گودبرداری به شکل‌گیری چهره مدرن شهرها کمک می‌کند و چه چالش‌هایی را برای مهندسان به همراه دارد.
گود برداری چیست؟
گودبرداری به مجموعه فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که در آن خاک، سنگ، یا هر ماده‌ای که در داخل زمین قرار دارد، برداشته شده و در نتیجه، یک گودی در محل انجام پروژه ایجاد می‌شود. این فرآیند می‌تواند برای اهداف مختلفی از جمله موارد زیر انجام شود:
- تخریب سازه‌های فرسوده
- حفاظت از فونداسیون‌ها در برابر یخبندان
- احداث کانال‌ها
- مخازن زیرزمینی
- احداث پارکینگ‌ها
لازم به توجه است که گودبرداری معمولاً به دو نوع گودبرداری حفاظت شده و گودبرداری حفاظت نشده تقسیم می‌شود. این فرآیند یکی از مراحل مهم و حساس در ساخت و سازهای شهری است و نیازمند رعایت اصول فنی و ایمنی دقیق برای جلوگیری از بروز حوادث و خطرات احتمالی است. گودبرداری حفاظت شده و حفاظت نشده دو روش اصلی در فرآیند گودبرداری هستند که بر اساس شرایط خاک و محیط پیرامون انتخاب می‌شوند. در ادامه، توضیحاتی در مورد هر کدام به همراه یک جدول نمونه ارائه می‌دهیم:
گودبرداری حفاظت شده سازه‌ها و ساختمان‌ها
در گودبرداری حفاظت شده، از سازه‌های نگهبان برای جلوگیری از ریزش دیواره‌های گود و حفظ پایداری استفاده می‌شود. این روش معمولاً در خاک‌هایی با پایداری کمتر یا در موقعیت‌هایی که ساختمان‌های مجاور وجود دارند به کار می‌رود.
| عنصر | توضیحات | مثال‌ها |
| دیوار دیافراگمی | دیواری مستحکم که قبل از گودبرداری ایجاد می‌شود | استفاده در خاک‌های نرم |
| انکراژ | کابل‌های فولادی برای تقویت دیواره‌ها | استفاده در گودهای عمیق |
| شمع‌های بتنی | ستون‌های عمودی برای حمایت از دیواره‌ها | استفاده در خاک‌های شنی |
گودبرداری حفاظت نشده سازه‌ها و ساختمان‌ها
گودبرداری حفاظت نشده بدون استفاده از سازه‌های نگهبان انجام می‌شود و معمولاً در خاک‌های با پایداری بالا یا در مناطقی که خطر ریزش کمتر است، به کار برده می‌شود.
| عنصر | توضیحات | مثال‌ها |
| شیب‌دار کردن دیواره‌ها | ایجاد شیب ملایم برای جلوگیری از ریزش | استفاده در خاک‌های رسی |
| برداشت مرحله‌ای | حفاری تدریجی و ایجاد سطوح مختلف | استفاده در مناطق باز |
| کانال‌کنی | حفاری کانال‌های کوچک برای جلوگیری از فشار آب | استفاده در مناطق با سطح آب بالا |
قوانین و مقررات مربوط به گود برداری سازه‌ها و ساختمان‌ها
قوانین و مقررات گودبرداری سازه‌ها و ساختمان‌ها در ایران بر اساس دستورالعمل‌های اجرایی وزارت راه و شهرسازی تنظیم شده‌اند. این دستورالعمل‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
- فصل اول؛ کلیات : تعیین هدف و دامنه کاربرد دستورالعمل‌ها.
- فصل دوم؛ وظایف و مسئولیت‌های اشخاص دست اندرکار : تعیین وظایف و مسئولیت‌های صاحب کار، سازنده (مجری)، مهندسین ناظر و طراح، سازمان نظام مهندسی ساختمان استان، شهرداری‌ها و شرکت‌های خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک.
- فصل سوم؛ فرم‌ها، گزارش‌ها و مدارک فنی : ارائه فرم‌ها و گزارش‌های لازم برای انجام گودبرداری.
- فصل چهارم؛ ضوابط و مقررات : شامل ضوابط و مقررات مربوط به انجام گودبرداری‌های ساختمانی.
این دستورالعمل‌ها به منظور انتظام روند انجام گودبرداری‌های ساختمانی و تعیین وظایف و مسئولیت‌های عوامل دست اندرکار تهیه شده‌اند. همچنین، تعاریف مربوط به گودبرداری، سازنده، صاحب کار، طراح، ناظر و دیگر اصطلاحات مرتبط در این دستورالعمل‌ها آمده است.
مقررات مربوط به گود برداری ساختمان‌های تاریخی
مقررات انجام گودبرداری برای ساختمان‌های تاریخی در ایران بسیار دقیق و حساس است. بر اساس مبحث 7 مقررات ملی ساختمان، که به گودبرداری و پایش می‌پردازد، گودبرداری‌ها به دو گروه کلی حفاظت نشده و حفاظت شده تقسیم می‌شوند. در مورد ساختمان‌های تاریخی، معمولاً نیاز به اقدامات حفاظتی ویژه‌ای است تا از آسیب به بافت و ساختار تاریخی جلوگیری شود. برخی از نکات کلیدی که در این مقررات برای ساختمان‌های تاریخی مورد توجه قرار می‌گیرند عبارتند از:
طراحی گودبرداری باید با توجه به شرایط خاص ساختمان‌های تاریخی و با استفاده از روش‌های پایدارسازی مناسب انجام شود.
- بررسی تأثیر گودبرداری بر جریان‌های آب زیرزمینی و ارائه گزارش آن ضروری است.
- انجام مطالعه‌ای کامل برای بررسی تأثیرات زیست محیطی ناشی از گودبرداری.
- مطالعه اثر اندرکنش خاک و سازه در شرایط استاتیکی و دینامیکی.
- پایش گود با استفاده از روش‌های پیشرفته و ارائه گزارش‌های دوره‌ای.
این مقررات به منظور حفاظت از میراث فرهنگی و تاریخی و جلوگیری از هرگونه آسیب احتمالی به ساختمان‌های تاریخی در نظر گرفته شده‌اند.
برای استعلام قیمت و مشاوره تخصصی پیش از خرید با کارشناسان فروش تماس بگیرید.
اصول انجام گودبرداری سازه‌ها و ساختمان‌ها
این اصول به منظور تضمین ایمنی و کارایی در فرآیند گودبرداری و همچنین جلوگیری از آسیب به ساختمان‌های مجاور و محیط زیست اطراف تعیین شده‌اند. اصول انجام گودبرداری سازه‌ها و ساختمان‌ها شامل موارد زیر است:
برنامه‌ریزی دقیق
قبل از شروع گودبرداری، باید برنامه‌ریزی دقیقی انجام شود که شامل مطالعه وضعیت خاک، تعیین عمق و ابعاد گود، و بررسی نزدیکی ساختمان‌های مجاور است.
انتخاب روش مناسب
بسته به شرایط پروژه، باید روش گودبرداری مناسبی انتخاب شود. این می‌تواند شامل گودبرداری حفاظت شده یا حفاظت نشده باشد. در ادامه متن بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
استفاده از تجهیزات مناسب
برای انجام یک گودبرداری استاندارد و ایمن، استفاده از تجهیزات مناسب و مطابق با استانداردهای مهندسی ضروری است. در اینجا لیستی از تجهیزات کلیدی لازم برای گودبرداری ارائه می‌دهیم:
- بیل مکانیکی (Excavator)
برای حفاری و جابجایی خاک استفاده می‌شود و به گفته مهنسان سازه،
“بیل مکانیکی دست راست هر مهندس گودبرداری است.”
- لودر (Loader)
برای بارگیری خاک برداشته شده به کامیون‌ها یا محل دپو استفاده می‌شود. به نوعی لودر، قدرت پشتیبانی در عملیات گودبرداری است.
- دامپر (Dumper)
برای حمل خاک و مواد از محل گودبرداری به محل دپو استفاده می‌شود و افراد بر این باورند که
“دامپرها، رگ‌های حیاتی هر پروژه گودبرداری هستند.”
- کمپرسور (Compressor)
برای راه‌اندازی ابزارهای پنوماتیک و تخریب سازه‌های بتنی به کار می‌رود و نفس پروژه‌های گودبرداری را تضمین می‌کند.
- سازه‌های نگهبان (Shoring Structures)
برای حفظ پایداری دیواره‌های گود و جلوگیری از ریزش استفاده می‌شود و به عنوان سازه‌های نگهبان، سپرهای دفاعی در برابر نیروهای طبیعت شناخته می‌شوند.
این تجهیزات باید با دقت و بر اساس نیازهای خاص هر پروژه انتخاب شوند. همچنین، مهندسان باید از روش‌های نوین و اصول ایمنی کامل پیروی کنند تا اطمینان حاصل شود که گودبرداری به شیوه‌ای ایمن و مؤثر انجام می‌شود.
رعایت ایمنی
ایمنی کارگران و حفاظت از ساختمان‌های مجاور باید در اولویت قرار گیرد. این شامل استفاده از سازه‌های نگهبان و روش‌های پایدارسازی است.
اهمیت ایمنی در گودبرداری نمی‌تواند بیش از این تأکید شود. این فرآیند، که شامل حفاری و خاکبرداری برای آماده‌سازی محل قرارگیری پی سازه است، می‌تواند در صورت عدم رعایت اصول ایمنی، بسیار خطرناک باشد. ایمنی در گودبرداری شامل موارد زیر است:
- هم داخل و هم خارج از گود، ایمنی افراد باید در اولویت باشد.
- از اموال داخل و خارج از گود باید محافظت شود.
- برای اجرای کار باید شرایط ایمن و مطمئن فراهم شود.
ایمنی در گودبرداری نه تنها برای حفاظت از جان افراد ضروری است، بلکه برای جلوگیری از آسیب به تاسیسات و شریان‌های شهری نیز حیاتی است. هر گونه سهل‌انگاری یا بی‌احتیاطی می‌تواند پیامدهای جدی به دنبال داشته باشد و آینده کاری یک مهندس عمران را با چالش‌های بزرگ روبرو سازد. بنابراین، اتخاذ تصمیمات صحیح و احتیاط فراوان در این مرحله از ساخت و ساز بسیار مهم است.
پایش مداوم در گود برداری سازه‌ها و ساختمان‌ها
پایش دائمی گودبرداری برای جلوگیری از هرگونه حادثه یا ریزش خاک بسیار مهم است. در زیر یک جدول نمونه برای پایش مداوم در فرآیند گودبرداری آورده شده است:
| عنصر پایش | توضیحات | فرکانس پایش |
| تراز آب زیرزمینی | بررسی تغییرات سطح آب زیرزمینی و تأثیر آن بر پایداری گود | هفتگی |
| تغییر شکل دیواره‌های گود | اندازه‌گیری حرکت جانبی و نشست دیواره‌های گود | روزانه |
| نشست زمین | اندازه‌گیری نشست زمین در نواحی مجاور گودبرداری | ماهانه |
| فشار خاک | سنجش فشار وارد بر دیواره‌های گود و سازه‌های نگهبان | دو هفته یکبار |
| شرایط آب و هوایی | ثبت تغییرات آب و هوایی که می‌تواند بر روی پایداری گود تأثیر بگذارد | به صورت لحظه‌ای |
این جدول نمونه‌ای از مواردی است که باید در پایش مداوم گودبرداری مورد توجه قرار گیرند. پایش دقیق و منظم این عوامل می‌تواند به جلوگیری از حوادث و تضمین ایمنی کمک کند.
انتخاب روش گودبرداری سازه‌ها و ساختمان‌ها
انواع روش‌های گودبرداری برای سازه‌ها و ساختمان‌ها شامل تکنیک‌ها و روش‌های مختلفی است که بر اساس شرایط پروژه، نوع خاک، عمق گودبرداری و دیگر فاکتورهای محیطی انتخاب می‌شوند. در اینجا به برخی از روش‌های رایج گودبرداری اشاره می‌کنم:
- گودبرداری حفاظت شده (مهاربندی شده)
در این روش از سازه‌های نگهبان مانند دیوار دیافراگمی، شمع‌های بتنی و انکراژ برای جلوگیری از ریزش دیواره‌های گود و حفظ پایداری استفاده می‌شود. این روش بیشتر در خاک‌های با پایداری کمتر یا در موقعیت‌هایی که ساختمان‌های مجاور وجود دارند به کار می‌رود.
- گودبرداری حفاظت نشده (مهاربندی نشده)
این روش بدون استفاده از سازه‌های نگهبان انجام می‌شود و معمولاً در خاک‌های با پایداری بالا یا در مناطقی که خطر ریزش کمتر است، به کار برده می‌شود. شیب‌دار کردن دیواره‌ها و برداشت مرحله‌ای از تکنیک‌های مورد استفاده در این روش هستند.
- گودبرداری با استفاده از روش‌های مکانیکی
استفاده از ماشین‌آلات سنگین مانند بیل مکانیکی، لودر و دامپر برای حفاری و جابجایی خاک.
- گودبرداری با استفاده از انفجار
در شرایطی که خاک سخت و سنگی است، از انفجار برای شکستن و برداشتن خاک استفاده می‌شود. این روش نیازمند رعایت اصول ایمنی دقیق است.
- گودبرداری با استفاده از روش‌های پایدارسازی
شامل تکنیک‌هایی مانند نیلینگ، انکراژ و شمع‌کوبی برای تقویت دیواره‌های گود و جلوگیری از ریزش.
این‌ها تنها برخی از روش‌های گودبرداری هستند و بسته به پروژه، ممکن است ترکیبی از روش‌ها یا تکنیک‌های خاص دیگری نیز به کار گرفته شود.
در زیر یک جدول از تفاوت‌های کلیدی بین انواع روش‌های گودبرداری ارائه شده است:
| روش گودبرداری | توضیحات | مزایا | معایب |
| حفاظت شده (مهاربندی شده) | استفاده از سازه‌های نگهبان مانند دیوار دیافراگمی و شمع‌های بتنی | افزایش پایداری و ایمنی، مناسب برای خاک‌های نرم و شرایط نزدیک به ساختمان‌های مجاور | هزینه و زمان بیشتر نسبت به روش‌های دیگر |
| حفاظت نشده (مهاربندی نشده) | بدون استفاده از سازه‌های نگهبان، معمولاً با شیب‌دار کردن دیواره‌ها | کاهش هزینه و زمان، مناسب برای خاک‌های با پایداری بالا | خطر ریزش در خاک‌های ناپایدار، نامناسب برای مناطق شهری پرجمعیت |
| مکانیکی | استفاده از ماشین‌آلات سنگین مانند بیل مکانیکی و لودر | سرعت بالا در اجرا، مناسب برای حجم زیاد خاکبرداری | نیاز به فضای کافی برای تجهیزات، محدودیت‌های مربوط به عمق گودبرداری |
| انفجار | استفاده از مواد منفجره برای خاک‌های سخت و سنگی | امکان گودبرداری در خاک‌های بسیار سخت | خطرات بالا، نیاز به تدابیر ایمنی دقیق، محدودیت‌های قانونی |
| پایدارسازی | استفاده از تکنیک‌هایی مانند نیلینگ و انکراژ | افزایش استحکام دیواره‌های گود، مناسب برای شرایط خاص | هزینه و تخصص فنی بالا، زمان‌بر |
این جدول تفاوت‌های اصلی بین روش‌های مختلف گودبرداری را نشان می‌دهد و می‌تواند به عنوان راهنمایی برای انتخاب روش مناسب بر اساس شرایط خاص هر پروژه استفاده شود.
عوامل موثر در انتخاب روش گودبرداری برای سازه‌ها و ساختمان‌ها
عوامل موثر در انتخاب روش گودبرداری برای سازه‌ها و ساختمان‌ها متعدد هستند و باید قبل از شروع پروژه به دقت بررسی شوند. این عوامل شامل موارد زیر می‌باشند:
- حجم کار : میزان خاکبرداری که باید انجام شود.
- عمق گود : چقدر عمیق باید گودبرداری انجام شود.
- میزان سربار : وزن و فشار ناشی از سازه‌ها و مواد بر روی دیواره‌های گود.
- محل قرارگیری گود : آیا گودبرداری در محیط درون شهری یا برون شهری انجام می‌شود.
- وضعیت سازه‌های مجاور گود : فاصله و پایداری ساختمان‌ها و سازه‌های اطراف محل گودبرداری.
- تجهیزات و تکنولوژی در دسترس : دسترسی به ماشین‌آلات و فناوری‌های مورد نیاز برای گودبرداری.
- شرایط اقتصادی : بودجه موجود برای پروژه و هزینه‌های مرتبط با روش‌های مختلف گودبرداری.
- زاویه شیب طبیعی : شیب طبیعی زمین که می‌تواند بر روش گودبرداری تأثیر بگذارد.
- شرایط جوی پروژه : تأثیر شرایط آب و هوایی بر روی زمان‌بندی و روش‌های گودبرداری.
- سطح آب زیرزمینی : سطح آب زیرزمینی و تأثیر آن بر پایداری گود و روش‌های نگهداری.
- نوع خاک : خصوصیات فیزیکی و مکانیکی خاک که بر روش گودبرداری تأثیر می‌گذارد.
این عوامل باید به صورت جامع تحلیل و بررسی شوند تا روش مناسب گودبرداری انتخاب گردد. انتخاب صحیح روش گودبرداری می‌تواند به کاهش هزینه‌ها، افزایش ایمنی و بهبود کارایی پروژه کمک کند. به همین خاطر هم مهندسین پروژه بر این باورند که:
“گودبرداری موفق، گودبرداری است که با کمترین تأثیر بر محیط اطراف و با بالاترین سطح ایمنی انجام شود”
کانکس نگبانی هنگام گود برداری چه اهمیتی دارد؟
ساخت کانکس نگهبانی یا سرایداری در هنگام گودبرداری یکی از اقدامات مهم برای تأمین امنیت و نظارت بر پروژه‌های ساختمانی است. کانکس‌های نگهبانی به عنوان اتاقک‌های پیش‌ساخته، معمولاً با استفاده از ورق‌های ساندویچ پانل ساخته می‌شوند که عایق حرارتی و صوتی خوبی دارند و در عین حال سبک و قابل جابجایی هستند.
این کانکس‌ها می‌توانند به سرعت نصب شوند و محیطی مناسب برای استقرار نگهبانان و کارکنان امنیتی فراهم می‌کنند تا بتوانند به طور مؤثر بر عملیات گودبرداری و اطراف آن نظارت داشته باشند. همچنین، در شرایطی مانند کمپ‌های پروژه‌ای، کانکس‌های نگهبانی می‌توانند شرایط مناسبی را برای استقرار ثابت نگهبانان در شرایط مختلف آب و هوایی فراهم کنند.
مزایای استفاده از کانکس‌های نگهبانی در پروژه‌های گودبرداری
- قابلیت انتقال : به راحتی قابل جابجایی و نصب در مکان‌های مختلف هستند.
- سرعت نصب : به سرعت قابل نصب و راه‌اندازی هستند.
- عایق‌بندی : دارای عایق‌بندی مناسب برای محافظت در برابر شرایط آب و هوایی مختلف هستند.
- اقتصادی : نسبت به ساختمان‌های دائمی، هزینه کمتری دارند.
بنابراین، کانکس‌های نگهبانی نقش مهمی در تضمین ایمنی و امنیت در محل‌های گودبرداری ایفا می‌کنند و به عنوان بخشی از تدابیر ایمنی در نظر گرفته می‌شوند
ساندویچ پانل‌ها به دلیل ویژگی‌هایی مانند عایق حرارتی و صوتی بودن، سبکی، مقاومت در برابر نفوذ آب و سهولت نصب، در ساختمان‌سازی مدرن بسیار محبوب هستند. این پانل‌ها می‌توانند در ساخت سقف‌ها، دیوارهای جداکننده و پوشش‌های دیواری استفاده شوند و به سرعت به عنوان جایگزینی برای مصالح سنتی در ساختمان‌های مختلف، از جمله سازه‌هایی که پس از گودبرداری ساخته می‌شوند، به کار گرفته می‌شوند.
به عنوان مثال، پس از اتمام گودبرداری و احداث فونداسیون، ساندویچ پانل دیواری یا سقفی می‌توانند برای ساخت سریع و اقتصادی دیوارهای سازه‌های صنعتی مانند سوله‌ها، کارخانه‌ها و انبارها مورد استفاده قرار گیرند. همچنین، در ساختمان‌های تجاری و مسکونی نیز به دلیل خصوصیات عایق‌بندی و زیبایی‌شناختی که دارند، کاربرد دارند.
به همین منظور شما می‌توانید برای استعلام قیمت انواع ساندویچ پانل یا خرید آن‌ها با پاژ پانل تماس بگیرید.
هزینه‌های گودبرداری سازه‌ها و ساختمان‌ها
هزینه‌های گودبرداری سازه‌ها و ساختمان‌ها بر اساس عوامل مختلفی مانند حجم کار، نوع خاک، عمق گودبرداری، تجهیزات مورد استفاده و موقعیت جغرافیایی پروژه تعیین می‌شوند. برای مثال، در ایران هزینه‌ها می‌توانند به شرح زیر باشند:
- هزینه خاکبرداری یا گودبرداری با بیل مکانیکی با پیکور : 12.000.000 تا 15.000.000 تومان هر 8 ساعت.
- هزینه خاکبرداری یا گودبرداری با بیل مکانیکی با پاکت : 8.000.000 تا 10.000.000 تومان هر 8 ساعت.
- هزینه خاکبرداری یا گودبرداری با لودر : 14.000.000 تا 15.000.000 تومان هر 8 ساعت.
- هزینه کامیون کمپرسی 6 چرخ : 550.000 تا 650.000 تومان هر ساعت.
- هزینه کامیون کمپرسی 10 چرخ : 830.000 تا 850.000 تومان هر ساعت.
- ایاب و ذهاب بیل مکانیکی یا لودر (زیر 30 سرویس) : 5.000.000 تومان.
این هزینه‌ها می‌توانند بر اساس شرایط خاص هر پروژه و تغییرات قیمت‌ها در بازار متفاوت باشند.
جمع بندی آشنایی کامل با گود برداری سازه‌ها و ساختمان‌ها
گودبرداری، گامی بنیادین در پروژه‌های ساختمانی است که با دقت و مهارت اجرا می‌شود. انتخاب روش مناسب گودبرداری، بر اساس عمق، نوع خاک، و موقعیت جغرافیایی، حیاتی است. استفاده از تجهیزات مدرن و رعایت اصول ایمنی، از ضروریات این فرآیند است. در نهایت، گودبرداری صحیح، زمینه‌ساز پایداری و ایمنی سازه‌های آینده است و نقش مهمی در موفقیت پروژه‌های عمرانی ایفا می‌کند.
